Divân-ı Hikmet Önemi Konusu Özellikleri Hakkında Kısa Bilgi
Ahmed Yesevi’nin 12. yüzyılda halka İslamiyet’i öğretmek amacıyla söylediği şiirlere hikmet, bu şiirlerin toplandığı esere Divân-ı Hikmet adı verilir. Hikmetler, dinî-tasavvufi şiirlerdir. 12. yüzyılda büyük Türk mutasavvıf Ahmet Yesevi’nin öğretisini yaymak için söylediği şiirleri içeren bir eserdir. 144 hikmet, 1 münacattan oluşur. 2009’da yeni bulunanlarla hikmet sayısı 217 olmuştur. Yaşadığı bölgede, İslamiyet’i yeni kabul eden Türkler bulunduğundan göçebe Türklerin anlayabileceği sade bir dille yazılmıştır. İslam dininin esaslarını, İslam peygamberinin hayatını ve mucizelerini, Allah’a ulaşma yollarını, Yesevilik tarikatının temel ilkelerini, tasavvuf adabını, kıyamet ve dünya hâllerini anlatır.
Öğreticiliğin ön planda olduğu bu şiirler, dini ve tasavvufi görüşleri yaymak amacı taşıdığından sanat yönü zayıftır. Şiirler dörtlüklerle ve hece ölçüsüyle söylenmiştir. Hakaniye lehçesi ile yazılmıştır. Eserin amacı halka İslam’ı öğretmektir. 4+3 ve 4+4+4 hece kalıpları kullanılmıştır. Koşma nazım şekliyle yazılmıştır. Gazel ve mesnevi nazım şekliyle yazılanlar da vardır. Ahmed Yesevî’nin görüşleri Anadolu’da tasavvufun temellerini oluşturur.
Aşağıdaki metin, Geçiş Dönemi’ne ait olup Hoca Ahmed Yesevi’nin “hikmet” adını verdiği şiirlerinin yer aldığı; öğrencileri tarafından toplanarak kitap hâline getirilen Divanı Hikmet’ten alınmıştır. Metinde Allah’a iyi bir kul olmak için neler yapılması gerektiği anlatılmıştır. Ayrıca metin öğüt niteliği de taşımaktadır. Metin dörtlükler hâlinde, hecenin (4+4+3 = ll)’li ölçüsüyle yazılmıştır.
HİKMET
Tevbe kılıp Hakk’a yangan âşıklarğa
Uçmah içre dört arığda şerbeti bar
Tevbe kılmay hak yanmağan ğâfilleğa
Tar lahidde katığ azâb hasreti bar
Uçmah mülkin ukğan kullar tevbe kılsun
Tevbe kılıp hazretiğa yavuk bolsun
Hür u kusur ğılmân vildân hadim bolsun
Elvan elvan kiyer teşrif hilatı bar
Tevbe kılğan âşıklarğa nuru irür
Tüni küni sâyim bolsa köngli yarur
Kaça ölüp gûrge kirse gün kingür
Uğan izim rahim rahman rahmeti bar
Tevbesizler bu dünyadan kiçmes bilür
Ölüp barsa gür azabın körmes bilür
Kıyamet kün tang arasât atmas bilür
Heyhat heyhat mevha feryâd kümleri bar
Namaz rûze sevbe üzre barğanlarğa
Hak yoluğa kirip kadem koyğanlarğa
Uşbu tevbe birle anda barğanlarğa
Yarlıkanmış kullar birken sohbeti bar
Divân-ı Hikmet’in Günümüz Türkçesiyle
Tevbe kılıp Hakk’a dönen âşıklara
Cennet içinde dört pınarda şerbeti (tatlı içeceği) var.
Tevbe kılmayıp Hakk’a dönmeyen gafillere
Dar lahidde (Allah katında) kah azap (çekme) hasreti var.
Cennet mülkünü anlayan (isteyen) kullar tevbe kılsın;
Tevbe kılıp huzuruna (Allah’a) yakın olsun;
Huri (cennet kızları), köşkler, gılman (cennet gençleri), vîldan (onlara) hizmet kılsın;
(Onların) Türlü türlü giydiği şeref hil’ati (elbisesi) var.
Tevbe kılan âşıklara nuru erer;
Gece gündüz oruçlu olsa, gönlü (ilahi ışıkla) parlar;
Öldüğünde kabre girse, kabri genişler;
Kadir Rabb’im rahim, rahman, rahmeti (karşılıksız bağışlaması) var.
Tevbesizler (tevbe etmeyenler) bu dünyadan göçülmez bilir;
Ölüp varsa, (öldüklerinde) kabir azabını (yok sanarlar) görmez bilir; Kıyamet günü insanların diriltilip toplanacaklarını bilmezler Heyhat heyhat, nevha feryad (hıçkırıklarla ağlayacak) günleri var.
Namaz (kılıp), oruç (tutup), tevbe (ederek) üzere (Allah’a) varanlara Hak yoluna girip ayak koyanlara,
Bu tevbeyle âhirete varanlara.
Bağışlanmış kullar ile sohbeti var.
Divân-ı Hikmet Ahmet Yesevi Kimdir Hayatı Biyografisi
(1093?-1166) Dinî-tasavvufi şiirin öncüsü olan Ahmed Yesevî, şair ve din büyüğü olarak Türk dünyasının manevi hayatını etkilemiş nadir kişilerdendir. İyi bir tahsil gören, Arapçayı, Farsçayı ve İslami ilimleri bilen Ahmed Yesevi’nin küçük yaşta iken kerametleri yayılmıştır. Düşüncelerini yayabilmek için hece ölçüsü ve yalın bir Türkçeyle tasavvuf şiirleri söylemiştir. “Hikmet” adı verilen bu şiirler, öz açısından tasavvuf edebiyatının, biçim açısından Türk halk edebiyatının etkisinde olan öğretici şiirlerdir. Yesevî, hikmetleriyle kısa zamanda Türkistan halkının, özellikle göçebe Türklerin gönlünde taht kurmuştur. Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli payı olmuştur.